Argitalpenak

Aurkezpena

Recogemos en este apartado todos los libros que desde 1968 se han publicado por la nuestra editorial.

Sirva este apartado para recuperar nuestra historia editorial.

Se incluye en este apartados

* * * * * * * * * * * * * * * * * *

EUSKAL LITERATURA

SINOPSIS. Minuciosa catalogación de autores que han escrito obras en euskara. A modo de ficha biográfica y literaria se recogen exhaustivamente referencias de artículos y citas críticas publicadas en un amplio corpus bibliográfico.

En esta obra Aita Santi Onaindia nos ofrece un útil arsenal de referencias.

PRESENTACIÓN (el texto que sigue es parte del capítulo inicial del tomo 1º)

LIBURU ONEN ARIA. Urteetan erne-min ekarri dugun liburu oni itxura ta jasa ematen asi giñanean, ez gendun asmotan egin-nai orren zabala. Baiña gerora, sarri gertatu oi danez, ariak berak ekarri digu topoz-topo ugaritasuna. Lenengotan, adibidez, bi liburu naikoa zala uste izanik, gero lanar¡ ekiñez gai ugaria agertu zaigu. Ta euskal literaturan, euskeraz beintzat, edu ontako ezer, amas aunditan, egin gabe daukagun ezkero, jasogarri dan oro arduraz biltzea erabaki dugu. Gero ere izango beta, errezago da-ta, lan arin azaletikoagoak burutzeko.

Ortaz Euskal Literatura onek zabal xamarra izan nai du, ase ta zeatza al danik, lenengotik asi ta gaurko zizki-mizki guztietaraiñokoa. Egitamu edo asmo bat ere ba-dugu aski zeatz jakiña: euskeraz zerbait idatzi duten guztiak aipatuko ditugu, iru mail oetan tenk egiñik batez ere: 1) idazle bakoitzaren biziari buruz zerbait; 2) idatzi dituzten lanak eta auen mamia arrotu, ta 3) egille bakoitzaz zer esan duten adierazi. Labur: idazle bakoitzaren bizitza, idaz-lanak eta emandako iritziak. Onelaxe zirriborrotu dugu Euskal Literatura onen egitamua.

Aitortu bearra dugu au ere: egiteko ontan -jakiña da, noski- autore, idazle batzuei leku nasaiagoa eman diegu; batzuk, izan ere, eguzki bezela ditugu euskal elerti zeruan, eta izar txiki bezela beste batzuk. Ulertzekoa duzu. Aipatu, orraitio, zeozer idatzi duten guztiak aipatuko ditugu, uste gabetarik edo, nor edo nor bazter uzten ez ba'dugu bederen. Aspaldi gabiltza euskal klasiku guztiak liburu-sail eder batean argitara eman bear lirakelakoan; ortara jo aurretik, bear-bearrezko zan gure literatura barrutian zer geunkan jakitea. Orain ba-dakigu, beraz, gure asabak zer idatzi zuten eta zer laga ziguten.

Esku artean daukazun Literatura onek beste onako bost ale izango ditu. Edo obeki: lan osoaren asmua au duzu, sei aletan bananduta: 1) Euskal literaturaren asieratik -Etxepare ta Leizarraga aroa, Axular aroa, Larramendi aroa- amazortzigarren mendea barru dala, lenengo alea; 2) emeretzigarren mendea osorik, bigarren atea; 3) 1895'an asi ta 1920'rarte -Arana ta Azkue'ren belaunaldia-, irugarren alea; 4) 1921'tik 1940'rarte -Aitzol'en belaunaldia-, laugarren alea; 5) 1941'tik 1960'rarte -Zaitegi ta Orixe'ren aroa-, bostgarren alea, ta 6) 1961'-tik gaurko egunetaraiño, seigarren alea.

Arnas aundiko egitamua, dakusazunez. Baiña, Jainkoa lagun, aurrera eramango duguna. Egiñik daude lenengo iru aleak, eta laister izango dituzu eskuetan. Eta zuri, euskaltzale zintzo orri, lan au biribillagoa izan dedin, bertorako laguntasun pixkat eskatu ere egingo genizkizuke: gure idazle zahar naiz berriei buruzko edozer berri pozik jasoko genuke. Millesker! Baita, era berean, eskertzen ditugu lerro auen bidez oraiñarte lagundu gaituzten guztiak ere. Esker-ona, beti eder.

BIBLIOGRAFIA. Ona emen literatura au osotzean esku artean erabilli ditugun liburu batzuk:

– Aita Zabala: Noticia de las Obras vascongadas (1856).

– Francisque Michel : Le Pays Basque (Paris, 1857).

– José Manterola: Cancionero Vasco (Donosti, 1877-1880).

– Allende Salazar : Biblioteca del Bascófilo (1887).

– Sorrarain: Catálogo de Obras Euskaras (1891).

– Julien Vinson: Essai d'une Bibliographie de la Langue Basque (Paris, 1891) eta Complément et Suplément (Paris, 1898).

– Nikolas Ormaetxea: Euskal Literaturaren atze edo edesti laburra (Euskal Esnalea, 1927, 148 orr.).

– Pierre Lafitte: Eskualdunen Loretegia (Baiona, 1931) eta Le Basque et la littérature d'expression basque en Labourd, Basse-Navarre et Soule (Baiona, 1941).

– Isaak Lopez-Mendizabal: Euzko Idazti Izendegia. Catálogo de Obras referentes al País Vasco (Tolosa, 1934).

– Manuel Lekuona: Literatura oral euskérica (Donosti, 1935).

– Jesus Maria Leizaola: Estudios sobre la Poesía Vasca (Buenos Aires, 1951), 1808-1814 en la Poesía Popular Vasca (Buenos Aires, 1965) eta Romances vascos y Literatura prehistórica (Buenos Aires, 1969).

– S. Onaindia: Milla Euskal Olerki Eder (Zarautz, 1954) eta Gure Bertsolariak (Bilbao, 1964).

– Juan Gorostiaga: Antología de Poesía Popular Vasca (Donostia, 1955).

– Antonio Tovar: La Lengua Vasca (Donostia, 1954) eta El Euskera y sus parientes (Madrid, 1959).

– Jon Etxaide: Amasei seme Euskalerriko (Zarautz, 1958).

– Angel Irigarai: Prosistas navarros (Iruña, 1958).

– Luis Mitxelena: Historia de la Literatura Vasca (Madrid,1960), Sobre el pasado de la Lengua Vasca (Donosti, 1964) eta Textos Arcaicos Vascos (Madrid, 1964).

– Luis Villasante Kortabitarte: Historia de la Literatura Vasca (Bilbao, 1961), «Gero» -Después- (Barzelona, 1964) eta Literatura Vasca (Madrid, 1972).

– Antonio Zabala: «Auspoa» liburutegia (Tolosa, 1961) ta Bosquejo de Historia del Bersolarismo (Donosti, 1964).

– Antonio Maria Labaien: Teatro Euskaro (Donosti, 1964).

– N. Kortazar: Cien Autores Vascos (Donostia, 1966).

– Juan San Martin: Escritores Euskéricos (Bilbao, 1968).

– Karmelo Etxenagusia: Euskal Idazleen Lorategia (Donostia, 1969).

– Mikel Zarate: Bizkai'ko Euskal Idazleak (Bilbao, 1970).

– Estornés Lasa (Auñamendi): Enciclopedia general ilustrada del País Vasco. Literatura, I (Donostia, 1969) eta Literatura, II (Donostia, 1970).

– Jon Bilbao: Enciclopedia general ilustrada del País Vasco. Bibliografía, I ta II (Donostia, 1970-1972).

– Ibon Sarasola: Euskal Literaturaren Historia (Donostia, 1971).

– Juan San Martin eta Serafin Basauri: Hegatsez (Zarautz, 1971).

– Joshe Erzibengoa - Patxi Ezkiaga: Euskal Literatura, I (Bilbao, 1972).

Aldizkariak: «Revista Euskara» (Iruña, 1878-1883); «Euskalerria» (Donosti, 1880-1917); «Euskalzale» (Bilbao, 18971899); «Ibaizabal» (Bilbao, 1902-1903); «Euzkadi» (Bilbao, 1901-1915); «RIEV» (1907-1936); «Euskalduna» (1887); «Euskal Esnalea» (1907-1931); «Euskalerriaren Alde» (19111931); «Jaungoiko-Zale»; «Ekin» (1932-1936); «Euzko-Deya»; «Argia» (1920-1936); «Euskera», Euskaltzaindiaren lan eta agiriak (1919-); «Eusko-Folklore» (1921); «Jesus'en Boitzaren Deya» (1917-1967); «Zeruko Argia» (1919-); «Euzkerea» (1929-1936); «Karmengo Argia» (1931-1936); «Jakintza» (1933-1936); «Eusko-Jakintza»; «Gernika» (1945-1953); «Aranzazu» (1919-); «Karmel» (1949); «Euzko-Gogoa» (1950-1959); «Boletín del Instituto Americano de Estudios Vascos»; «Príncipe de Viana»; «Olerti» (19591969); «Herria»; «Gure Herria» (Baiona, 1921); « Anaitasuna; «Goiz-argi» ; «Boletín de la Sociedad Vascongada de Amigos del País»; «Otoizlari»; «Jaunaren Deia»; «Agur»...

Larrea, 1972-12-14

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

ORIXE

Las obras completas de Nicolás Ormaetxea "Orixe", biografía y estudios sobre su obra.

SINOPSIS. Esta colección incluye como elemento principal las obras completa de Nikola Ormaetxea, "Orixe": sus obras de creación, traduccuiones al euskera y artículos de temas diversos.Además uno de sus tomos presenta la figura de este autor, su biografía atendiendo especialmente a su trayectoria intelectual y espiritual.

Otro tomo recoge artículos y conferencias a él dedicados.

VALORACIÓN. El conjunto es elemento imprescindible para cualquier interesado en profundizar en la figura y en la obra de Nicolás Ormaetxea "Orixe".

Tiene todo el carácter de una obra definitiva en cuanto al texto de sus obras y supone un gran avance en la profundización de su estudio y en el conocimiento de su persona.

El listado de colaboradores avala la importancia de esta obra.

PRESENTACIÓN de la colección por el consejero de Cultura y Turismo Joseba Arregi que promocionó estos trabajos y su publicación.

(Tomado del libro). Hain da bizia gure eguneroko bizitzaren ziztua, hain hartuak gauzka oraingoak eta hemengoak, ia-ia ez dugu betarik hartzen bide-ertzean lipar batez geratu, atzera begiratu eta iraganaren gainean gogoeta sinple batzu egiteko. Ikusirik dago gure oroimen historikoa kaskarra dela, hurbilekoak zaizkigunak ere agudo ahazten bait ditugu. Doluz, agudoegi, haiek utzi digutena lorpen historikoa bait da. Eta Orixeren kasuan, zilegi bekit esatea, lorpen hori euskal letretan noizbehinka gertatzen den horietakoa.

Orixe norbait izan da. Mende honetako bigarren hamarkada-bukaeratik hasi eta hirurogeigarren hamarkada-hasierarte euskal kulturaren lekuko aparta. Eta maila batean, agian, bakarra, haren ekarria era askotakoa izan bait da eta, oro har, kalitatezkoa. Gerrate aurrean eta ondoren sortu izan diren filosofi, hizkuntz eta literatur eztabaida nagusienen supazter txokoan, nor Orixe baino auspo-eragile bizkorrago? Epealdi luze batean, euskal pentsamenduaren ardatza haren gurpilek ekarri dute. Nekez, haina ekarri. Gutxi al da esatea euskarak bera izan duela lehen idazle profesional? Garai hartan laiko bati eska ote ziezaiokeen militantzia gehiago?

Euskal gizarteak eraldakuntz prozesuari ekin zion unean utzi gintuen, 1961 ean. Orduan, gaurko hizkuntzan esan ohi den hezala, paradigma berriak gauzatu ziren gurean, batzu hemen itxuratuak, besteak kanpotik ekarriak, bide berriak urratuz. Noski, belaunaldi berriak gidatutako berrikuntzaren uholde honek tradizioaren ordezkaririk behinena genuen Orixe bere zahartzaroan harrapatu zuen, korrontearen kontra ezinean eta onenak emanda, hainbeste urtez aitortu zitzaion maisutza dexente indargetzeraino.

Eta horrela Joan zaizkigu urteak, 30 urte gizen, 1960ko abaguneak gainditutzat emandako Orixe hura bazenik ere ia enteratu gabe. Harez gero euskal kulturaren zubipetik ur bizi asko pasa da. Euskal literatura eta linguistikak, orobat beste disziplinek, ezpezializazioren eremua irekia dute Unibertsitatean, Orixerenean geratzen ote da ezer baliozkorik? Bai. Asko. Gehiena. Bezeroaren gustoko. Agian, kritikatuena, lehen hezala orain, Orixe saiolari edo azterlaria izango da. Baina Orixe idazlea hor geratzen da, inoiz inor izan den bezain tantai eta erraldoi. Lizarra baino freskoago, urteak joan ahala izerdia gero eta gehiago dariola.

Ez geneukan haren mendeurrenaren zain egon beharrik merezi zuen omenaldia eskaintzeko. Hala ere, gertakari hori ondo etorri zaigu eskura genuen onena es- geniezaion. Emaitzak bost tomo mardul hauetan hiltzen dira. Esan dezakegu, honez gero, Orixe berreskuratu dugula. Euskaltzale asko izango da seguruenik, zahar nahiz gazte, haren idazlanetan zehar barneratuz doan heinean aho zabalik geratuko dena. Haren idazlanak bere osotasunean irakurtzean, irakurle, ohartuko zara ez zenuela hura guztiz ezagutzen. Beharbada, Orixe berri bat aurkituko duzu, euskal kulturaren historia berri bat, pasioz betea. Bizia.

* * * * * * * * * * * * * * * * *

BERTSO ETA KANTAK

Lapurdi, Baxanabarre eta Zuberoako bertso eta kantak

Exhaustiva recopilación de la poesía anónima de Lapurdi, Baxanabarre y Zuberoa, realizada y presentada por Patri Urkizu. Está ordenada temáticamente, contiene notas y variantes referencias precisas de las fuentes, índice alfabético de primeros versos, vocabulario aclaratorio, bibliografía y apéndice de partituras musicales.

PRÓLOGO DE PATRI URKIZU (tomado del libro).

Bertso eta kanta bildumez.

Ez da hemen aurkezten dugun bilduma inolaz ere exhaustiboa, egiteko erabili ditudan bitartekoak ez baitziren ainitzetan presaka eta beste lanei kendutako unetxoak baizik. Osotasun hori lortzeari, bestetik, alor honetan nola bestetan aski zail edo la ezintzat derizkiogu.

Dassancek artikulu batean (D) eskatzen zuen hura ere ez dut betetzen, alegia, ikerle edo argitaratzailea xuberotarra izan zedinaren baldintza, baina hobeto edo okerrago nere ahaleginak aspalditxotik eman ditudala iparraldeko testu ezezagunak plazaratzen inork ez dit ukatuko.

Bilduma, argi dagoen bezala, ez dago burutua baldintzarik hoberenetan, eta beraz, argitasun askoren beharrean aurkitzen dira bertso anitz. Historia aldetik, egileen eta gertaeren kokatze zehatza lortzearren udaletxeetako eta probintzietako artxiboetan ikerketa ugari egin behar baitira; eta hizkuntzan dagokionez 500 bertso horien azterketa xeheak, gramatikak beste liburu bat eskatuko liguke, baina beste baterako utzi beharko dugu hori, edota gramatikagintzan murgildurik dabilenentzat. Noski, argitasun guzti horien ondoren irakurleak, kantariak eta ondorioz entzuleak plazer handiagoz dasta zitzakeen bertsoak Euskal Herriko historiaz eta barne-bizitzaz gehiagoxe ornituz eta jantziz. Baina zehaztasun guzti horien ezean ene ohar eta hitzaurre honetaz baliatu beharko du, eta ez bego gero urrunerako kritikariaren osagarria, ene nahia eta desioa Axularrenaren antzekoa baita, alegia, lehenbaitlehen etor dadila beste saio bat ene xume honen hobetzera. Duda izpirik gabe anitz gelditzen baita egiteko testu argitaratze eta komentatze lanean, eta gure honek ikerlariak kilikatzeko balioko balu pozik geundeke.

Sailkapenaz

Gure lan honetaz mintzo garenez gero egin dugun sailkapenaz arituko gara ondoren.

Hogei sailetan banatu ditugu bost ehun kanta eta bertsoak. Zergatik hainbeste? Hainbat buru bestainbat aburu, dio esaera zaharrak, eta halatsu sailkapenak. Michelek, adibidez, (Mi) honela banatu zituen: chants historiques, chants politiques, légendes poétiques, chants funébres, romances, chants de Montevideo, chansons morales, satires, eta chants diverses. Hau da, bederatzi sail, azken horretan denetik sar daitekeelarik. Bere aldetik M hn-ek (Ma) urte berean (1857) Berlinen argitaraturiko testu xortan ardo eta erotika kantak ere aipatzen dizkigu. Eta Vinsonek (V) geroxeago beste era honetara sailkatzen ditu: chants politiquea, chants d'amour,chansons satyriques et humoristiques, berceuses, eantilénes et formulettes, eta azkenik chants de quéte. Sei, beraz, Michelek baino gutxiago, baina bestalde sartzen zituen haurrenak eta seaskakoak hala nola eskekoak. Halaber, Martin Rectoran Amikuzekoak argitaragabe Baionako Herri Liburutegian duen eskuzkiribuan hamazazpi sail ezberdin ematen dizkigu, aski xehetasun handiz.

Baina guk, nori jarraitu diogu gurean? Nabarmena den bezala ez da deus berririk zerupean, eta zorrak aipatzea da zuzenena, eta legeak agintzen duena. Argi eta garbi dagoenez, Lafitteren zordun naiz eta Kantu, kanta, khantore liburuaren batipat. Oroitzen naiz gainera, nere esker ona nola ez agertu hemen, duela hogei urte pasatxo Salamankan nintzelarik beraxe oparitu zidala Mitxelena irakasleak, Halaber, bilketa lanean ari nintzelarik ohartu nintzen Lafittek Mendiagueri zion zorraz.

Hona bada, aitortu nerea eta bestearena saiatu, baina salaketa honek ez du inoiz, inolaz ere nere estimu eta esker handia Jipar bat ere guttitzen. Azkenik, amodiozko sailari dagokionez adiskide on daukadan Juan Mari Lekuonaren lan benetan interesgarri bati zor diot (Le).

Badakit, ondo jakin gainera, bertso batzuk agian sail batean baino hobeto leudekeela beste batetan, edo berdin egokiak lituzketeela sail bat baino gehiagoko izenburuak. Hori batez ere nabarmentzen da amodiozko hogei azpi-ataletan, kontutan harturik batipat irizpide ezberdinekin eraturiko sailak direla. Badakit ere Baladak hitza aski hedaturik dagoela Europa aldean eta azken garaietan gurean, baina kontutan hartuz Haritschelhar irakasleak egin oharrak batez ere hitz horrek Frantzian duen esanahiaz eta berezitasunaz, eta gure lana estatu horren parte baten bertsoez ari dela Hiltze, presondegi, eta beste istorio izenburua hobetsi dugu. Nork bere hautaketa.

Sailkapena, beraz, ez dugu egin euskalkien arabera, edo metrika gogoan hartuz, edo kronologia, baizik eta gaiak izanik irizpide nagusi beroien arabera taxutu dugu. Jendetasunezkoekin hasi eta Amodiozkoekin bukatzeko, hauek baitira sailik ugariena nabarmena denez.

itzuli gora

Bildumako gai sortak

Gran formato

Gran formato

Montaña y Aventura

Montaña y Aventura

Auspoa

Auspoa

Klasikoak

Klasikoak

Bertso eta kantak

Bertso eta kantak

Euskal Literatura

Euskal Literatura

Orixe

Orixe

Erroak

Erroak

Literatura

Literatura

Literatura infantil

Literatura infantil

ETOR - Arte

ETOR - Arte

Socio-política

Socio-política

Varios

Varios

104 bilduma

6 salgai
89 deskatalogatua
3 deskatalogatua salgai
4 salgai gazteleraz soilik