Argitalpenak

Atarikoa , pag. 11

 

1. Aitzin oharrak , pag. 12

1.1 Kultur mailaketa , pag. 12

1.2. Kristautasuna eta paganotasuna , pag. 13

1.3. Jakitatearen graduak , pag. 15

1.4. Gure azterketan erabilitako iturriak , pag. 15

 

2. Ingurumena , pag. 19

 

3. Magia , pag. 25

3.1. Argia sinbolo edo irudikapen gisa , pag. 25

3.2. Txanpona iruditzat , pag. 26

3.3. Gatz, gari eta ipuru aleak, magia egiteko , pag. 27

3.4. Magia egiteko belarrak,
zuhaixkak eta zuhaitzak , pag. 29

3.5. Magia eta animaliak , pag. 32

3.6. Burezurra, kopak eta haginak , pag. 33

3.7. Zipriztintze sinbolikoak , pag. 33

3.8. Aizkora miragarria , pag. 33

3.9. Josteko itxura eginaz , pag. 33

3.10. Korapilodun soka , pag. 34

3.11. Irudi magikoa , pag. 34

3.12. Ekaineko suak eta beste ohitura batzuk , pag. 34

3.13. izenak eta izanak , pag. 35

3.14. Herri-pentsamoldearen beste alderdi batzuk , pag. 36

Testuan azaltzen diren oharrak , pag. 37

 

4. Mitoak , pag. 39

4.1. Munduaren ikuskera

4.1.1. Lurra lehengo sineskizunetan , pag. 41

 

4.2. Lurpeko jainkoak

4.2.A. Mari , pag. 49

4.2.A.1. Marik hartzen dituen formak , pag. 52

4.2.A.2. Mariren bizilekuak , pag. 53

4.2.A.3. Mariren ahaideak , pag. 54

4.2.A.4. Mariren gatibu , pag. 58

4.2.A.5. Mariren ahalmenak eta zereginak , pag. 60

4.2.A.6. Mariren gurtza , pag. 65

4.2.A.7. Mariren egoitzan nola jokatu behar den , pag. 67

4.2.A.8. Mariren aginduak , pag. 69

4.2.A.9. Mariren bizilekua bortxa ezina da , pag. 69

4.2.A.10. Zigorrak eta araoak , pag. 70

4.2.A.11. Mari toponimian , pag. 71

4.2.A. Oharrak. Mariren ohizko leku mitikoak , pag. 71

4.2.A. 1. oharra. Maya , pag. 71

4.2.A. 2. oharra. Ayako-arri-n, Aiako Harrian (Oiartzun) , pag. 71

4.2.A. 3. oharra. Anboto , pag. 71

4.2.A. 4. oharra. Muru , pag. 74

4.2.A. 5. oharra. Agamunda , pag. 76

4.2.A. 6. oharra. Putterri (Putxerri) , pag. 77

4.2.A. 7. oharra. Bueitarri , pag. 78

4.2.A. 8. oharra. Muntxaraz , pag. 78

4.2.A. 9. oharra. Okina , pag. 79

4.2.A. 10. oharra. Baltzola , pag. 79

4.2.A. 11. oharra. Supelaur , pag. 79

4.2.A. 12. oharra. Lezia , pag. 79

4.2.A. 13. oharra. Azalegi , pag. 81

4.2.A. 14. oharra. Otsibarre , pag. 81

4.2.A. 15. oharra. Igitai , pag. 81

4.2.B. Sugaar , pag. 82

4.2.B.1. Maju , pag. 83

4.2.B.2. Sugoi , pag. 83

4.2.B.3. Auza , pag. 84

4.2.C. Iraunsuge edo Herensuge , pag. 84

4.2.C. Oharrak. (Aralarko Santutegia) , pag. 87

4.2.1. Lauoineko animalien irudira agertzen diren numenak , pag. 89

4.2.1.A. Zezengorri , pag. 89

4.2.1.B. Txekorgorri , pag. 90

4.2.1.C. Txaalgorri (txahal gorri) , pag. 92

4.2.1.D. Ahatxegorri , pag. 92

4.2.1.E. Beigorri , pag. 92

4.2.1.F. Zaldi , pag. 93

4.2.1.G. Ahari , pag. 97

4.2.1.H. Ardi , pag. 97

4.2.1.I. Aker eta Ahuntz , pag. 97

4.2.1.J. Ahuntz , pag. 98

4.2.1.K. Urde. Idittu, Iritxu edo Iratxo , pag. 99

4.2.2. Haitzuloetako eta landako numenak , pag. 101

4.2.2.A. Maru , pag. 101

4.2.2.B. Etsai , pag. 101

4.2.2.B.1. Atarrabi , pag. 102

4.2.2.B.2. Axular, Atsular , pag. 104

4.2.2.B.3. Atarrabioren balentriak , pag. 107

4.2.2.B.4. Mikelats , pag. 110

4.2.2.B.5. Mikolas , pag. 110

4.2.2.C. Basajaun, Baxajaun , pag. 110

4.2.2.C.1. Basandere , pag. 113

4.2.2.C.2. Anxo , pag. 115

4.2.2.D. Torto , pag. 115

4.2.2.E. Alarabi , pag. 119

4.2.2 Oharrak. Personai mitiko eta egoitzak , pag. 119

4.2.2. 1. Oharra. Leizeak , pag. 119

4.2.2. 2. Oharra. Aizkorri , pag. 120

4.2.2. 3.Oharra. Askoa , pag. 120

4.2.2. 4. Oharra Albi.- Albiko leizea , pag. 121

4.2.2. 5 Oharra. Simon-seme , pag. 121

4.2.2. 6. Oharra. Axleor , pag. 121

4.2.2. 7. Oharra. Salturri , pag. 122

4.2.2. 8. Oharra. Semeola , pag. 122

4.2.2. 9. Oharra. Bide , pag. 122

4.2.2. 10. Oharra. Ihizi , pag. 123

4.2.2. 11. Oharra. Amilamia , pag. 123

4.2.2. 12. Oharra. Orrazi , pag. 123

 

4.3. Uretako numenak edo jainkoak

4.3.A. Ura , pag. 125

4.3.B. Iturri , pag. 125

4.3.C. Osin. (Putzu) edo (aintzira) , pag. 126

4.3.D. Itsasoa eta Ur geldiak
(Aintzirak) edo (putzuak) , pag. 127

4.3.D.1.- Aintzirako Ama Birjina , pag. 131

4.3.D.2. Arbeizako putzua , pag. 131

4.3.D.3. Mouriscot aintzira , pag. 132

4.3.E. Ur bedeinkatuak , pag. 134

4.3.F. Iturriak , pag. 135

4.3.G. Lamin, lamiña, lami , pag. 140

4.3.G.1. Toponimia eta lamiak , pag. 141

4.3.G.2. Lamietan sinestea , pag. 142

4.3.G.3. Lamien egitekoak , pag. 143

4.3.G.4. Lamien janariak , pag. 144

4.3.G.5. Lamien opariak , pag. 144

4.3.G.6. Gizarte edo auzo laguntza , pag. 144

4.3.G.7. Lamiak gizakiei laguntzen , pag. 146

4.3.G.8. Lamia maiteminduak , pag. 146

4.3.G.9. Gizonak bahitzen dituzten lamiak , pag. 147

4.3.G.10. Halako bahiketak ez gertatzeko babesak , pag. 148

4.3.G.11. Gizakiek bahitutako lamiak , pag. 150

4.3.G.12. Lamia eskaleak eta haien zigorra , pag. 150

4.3.G.13. Lamiei eginiko eskaintza , pag. 152

4.3.G.14. Lanbidez aldatu nahi izan zuen hargina , pag. 153

4.3.G.15. Lamien urrezko orrazia
eta haien beste jantziak , pag. 154

 

4.4. Lurreko Jainkoak
Etxeko eta soroetako jainkoak, etsai txikiak, pertsonaia mitikoak, eta abar

 

4.4.1. Etxeko numenak , pag. 161

4.4.1.A. Sua , pag. 161

4.4.1.B. Mari tellatuko (Mari teilatuko) , pag. 166

4.4.1.C. Aker , pag. 167

4.4.1.D. Ardi , pag. 167

 

4.4.2. Jenioak Gizakiaren zerbitzuan , pag. 169

4.4.2.A. Familiariak , pag. 169

4.4.2.B. Joanis Bargotako , pag. 172

4.4.2.B.1. Joanisek etxe bat eraiki zuen , pag. 172

4.4.2.B.2. Joanis eta mandazaina , pag. 173

4.4.2.B.3. Joanis Madrilen , pag. 173

4.4.2.B.4. Joanisen makila , pag. 174

4.4.2.B.5. Joanis eta pilota , pag. 174

4.4.2.B.6. Joanis eta lapikogilea , pag. 175

4.4.2.B.7. Joanis eta hartzekodunak , pag. 175

4.4.2.C. Gorritxiki , pag. 175

 

4.4.3. Jenio gaiztoak , pag. 177

4.4.3.A. Deabru , pag. 177

4.4.3.B. Etsai , pag. 177

4.4.3.C. Tusuri , pag. 187

4.4.3.D. Aide, aideko,
aidetikako , pag. 187

4.4.3.E. Aidegaxto , pag. 187

4.4.3.F. Inguma , pag. 188

4.4.3.G. Sorgin , pag. 188

4.4.3.H. Intxixu , pag. 196

4.4.3.I. Gizotso , pag. 197

4.4.3.J. Erio , pag. 197

4.4.3.K. Adur , pag. 200

4.4.3.L. Sorginekin gertatutakoak
itxurapen desberdinetan. Oharrak , pag. 203

4.4.3.L.1.- Sorginiturri , pag. 203

4.4.3.L.2.- Umiak hiltzen dituen katua , pag. 204

4.4.3.L.3.- Haurra bat jotzen duen katua , pag. 205

4.4.3.L.4.- Irulea beldurtzen duen katua , pag. 205

4.4.3.L.5.- Hitz egiten duen katua , pag. 205

4.4.3.L.6.- Tinko begiratzen duen katua , pag. 206

4.4.3.L.7.- Txakur aspergarria , pag. 206

4.4.3.L.8.- Gizona botatzen duten txerriak , pag. 206

4.4.3.L.9.- Asto setatsua , pag. 207

4.4.3.L.10.- Traba egiten duen zaldia , pag. 207

4.4.3.L.11.- Azaldu eta ezkutatzen diran idiak , pag. 208

4.4.3.L.12.- Idi argala eta oldarkorra , pag. 208

4.4.3.L.13.- Bekereke egiten dituen ahari , pag. 208

4.4.3.L.14.- Iñurriak ardandegian , pag. 208

4.4.3.L.15.- Haurrak hiltzen dituzten euliak , pag. 209

4.4.3.L.16.- Zuziak ilunpetan , pag. 209

 

4.4.3.M. Sorginak biltzen diren lekuak , pag. 209

4.4.3.M.1.- Fiko-zelai , pag. 210

4.4.3.M.2.- Artegaina , pag. 210

4.4.3.M.3.- Arlegiko-kuutxia , pag. 210

4.4.3.M.4.- Sohuta , pag. 210

4.4.3.M.5.- Petiriberro , pag. 211

4.4.3.M.6.- Larrune , pag. 211

4.4.3.M.7.- Jaizkibel , pag. 211

4.4.3.M.8.- Irantzi, Pullegi, Ameztoiako Mairubaratza , pag. 211

4.4.3.M.9.- Uli , pag. 211

4.4.3.M.10.- Mandabiitta , pag. 210

4.4.3.M.11.- Berno , pag. 211

4.4.3.M.12.- Arleze , pag. 212

4.4.3.M.13.- Mugarriko txabola , pag. 212

4.4.3.M.14.- Etxebartxulo-landa , pag. 212

4.4.3.M.15.- Eperlanda , pag. 213

4.4.3.M.16.- Akelarre , pag. 213

4.4.3.M.17.- Askondo , pag. 213

4.4.3.M.18.- Akerlanda , pag. 213

4.4.3.M.19. Petralanda , pag. 213

4.4.3.M.20.- Amezola , pag. 213

4.4.3.M.21.- Gorbeia , pag. 214

4.4.3.M.22.- Garaigorta , pag. 214

4.4.3.M.23.- Abadelaueta , pag. 214

4.4.3.M.24.- Mariturri , pag. 214

4.4.3.M.25.- Urkiza , pag. 214

4.4.3.M.N.- Erreken garbitokiak bilgune , pag. 214

4.4.3.N. Sorginen bilera egun eta orduak , pag. 215

4.4.3.O. Akelarrera bidaia , pag. 215

 

4.4.4. Pertsonaia mitikoak , pag. 219

4.4.4.A. Jentila , pag. 219

4.4.4.A.1.- Jentillarri (jentilen harria) , pag. 220

4.4.4.A.2.- Jentilbaratz (jentilen ortu edo hilerria) , pag. 221

4.4.4.A.3.- Jentileio (jentilen leiho) , pag. 221

4.4.4.A.4.- Jentiletxe , pag. 224

4.4.4.A.5.- Jentiletxeeta (jentilen etxeen leku) , pag. 224

4.4.4.A.6.- Jentilzubi (jentilen zubi) , pag. 224

4.4.4.A.7.- Jentilzulo , pag. 225

4.4.4.B. Mairi , pag. 225

4.4.4.C. Mairu , pag. 228

4.4.4.D. Maide , pag. 229

4.4.4.E. Mateo-txistu , pag. 229

4.4.4.F. Errolan , pag. 230

4.4.4.G. Oinatza eta Aska (arrastoa) , pag. 233

 

4.4.5. Animaliak, zuhaitzak, haitzak eta
beste izaki sakratuak (Gauza bedeinkatuak) , pag. 237

4.4.5.A. Animaliak , pag. 237

4.4.5.A.1.- Asto , pag. 237

4.4.5.A.2.- Erle , pag. 237

4.4.5.A.3.- Sagusarra, txorixarra (saguzarra) , pag. 238

4.4.5.A.4.- Marigorri. Amona mantangorri , pag. 238

4.4.5.A.5. Txakurra (zakurra) , pag. 238

4.4.5.B. Landare eta zuhaitz sakratuak , pag. 238

4.4.5.C. Harri bedeinkatuak , pag. 243

4.4.5.D. Mendi ia sakratuak , pag. 246

4.4.5.D.1.- Maidalena , pag. 246

4.4.5.D.2.- Apanize , pag. 246

4.4.5.D.3.- Mondarrain , pag. 246

4.4.5.D.4.- Baigura , pag. 247

4.4.5.D.5.- Larrun , pag. 247

4.4.5.D.6. Aiako-harri , pag. 248

4.4.5.D.7.- Muru , pag. 249

4.4.5.D.8.- Muskii , pag. 250

4.4.5.D.9.- Agamunda , pag. 250

4.4.5.D.10.- Ernio , pag. 251

4.4.5.D.11.- Irukuutzeta , pag. 251

4.4.5.D.12.- Anboto , pag. 251

4.4.5.D.13.- Ereñusarre , pag. 254